Lồng đèn

Thị xã Hội An nằm bên bờ sông Thu Bồn. Nơi đây một thời nổi tiếng với tên gọi Faifoo mà các thương nhân Nhật Bản, Trung Quốc, Bồ Ðào Nha, Italia... đã biết đến từ thế kỷ 16, 17. Từ thời đó, thương cảng Hội An đã thịnh vượng, là trung tâm buôn bán lớn của vùng Đông Nam Á, một trong những trạm đỗ chính của thương thuyền vùng Viễn Ðông. Cũng chính người Nhật Bản và Trung Hoa đã đưa tới Hội An thói quen sử dụng đèn lồng thay cho việc dùng đĩa đèn dầu lạc xưa kia.
Đèn lồng chính là kết quả của sự giao lưu văn hóa giữa Việt Nam, Nhật Bản và Trung Quốc. Được tạo ra thoạt tiên với mục đích phục vụ nhu cầu cuộc sống, đèn lồng dần trở nên tinh xảo qua bàn tay tài tình của các nghệ nhân.
Ngày nay, đến Hội An, ngoài việc tìm hiểu và chiêm ngưỡng phố cổ, thưởng thức cao lầu đặc sản, du khách còn được tận hưởng sắc màu lung linh huyền ảo, trữ tình của những chiếc đèn lồng xinh xắn. Đèn lồng truyền thống là một trong những sản phẩm độc đáo của Hội An - di sản văn hóa thế giới.

Trải qua bao thăng trầm thời gian, năm1998, sáng kiến khôi phục việc thắp đèn lồng thay cho ánh sáng điện đã mang lại hiệu quả không ngờ. Từ đó, vào mỗi đêm 14 âm lịch, mọi sinh hoạt của thị xã bình yên này được quay trở về với tập quán của hơn 300 năm trước, và khu phố cổ nằm trong giới hạn của bốn con đường Trần Phú, Nguyễn Thái Học, Lê Lợi, Bạch Ðằng đã đồng loạt tắt điện để treo trước hiên nhà những ngọn đèn lồng huyền ảo. Trước đây, khi chưa tổ chức "Ðêm phố cổ", trên bàn thờ mỗi nhà ở Hội An đều có treo 2 chiếc đèn lồng lớn được viết chữ Tàu rất đẹp, đó là tên của cả dòng họ mỗi tộc

Hội An có vô số các cửa hàng bầy bán đèn lồng làm kỷ niệm. Tuỳ theo chất liệu vải bọc ngoài mà ngọn đèn đưa tới những loại ánh sáng khác nhau. Ðó có thể là mầu đỏ may mắn, mầu vàng tươi vui, mầu gấm huyết dụ kiêu sa hay sắc xanh lãnh lẽo. Đặc biệt nhất là những chiếc đèn lồng có tuổi hàng thế kỷ đang được các gia đình sinh sống lâu đời ở đây gìn giữ và chỉ chưng ra trong đêm hội hoa đăng. Những ngọn đèn này được chế tác từ gỗ quý, chạm trổ cầu kỳ và trên mỗi tấm kính là một tác phẩm hội hoạ thật sự. Các tích truyện cổ nổi tiếng được nghệ nhân xưa vẽ trên kính, sinh động và hoàn hảo như một bức tranh đắt giá. Mỗi khi toả sáng, cảnh mây trắng, trời xanh hoặc nước biếc sẽ liên tục quay tròn, hắt bóng các chi tiết lên mặt kính.
Ðèn lồng ở Hội An có nhiều kích cỡ, nhiều hình thù, từ hình tròn, bát giác, lục giác, hình trái bí, củ tỏi giản đơn đến những chiếc đèn kéo quân, hình rồng, hình con cá với đủ sắc màu. Dù vẫn toả sáng nhờ ngọn điện thông thường, song ánh sáng đèn lồng mờ dịu và phảng phất dấu ấn của thời xưa cũ. Những chiếc đèn tròn, lục lăng theo phong cách Trung Hoa treo dưới mái hiên và hai bên cửa ra vào; đèn quả trám hoặc ống dài kiểu Nhật Bản phất giấy trắng lơ lửng dọc theo hàng cột... tất cả đã tạo nên một thế giới lung linh. Cường độ ánh sáng giảm đi, song nhờ đèn lồng, chất men của thị xã lãng mạn đã làm say mỗi người khi đi qua phố cổ.
Người Hội An rất tự hào về những chiếc đèn lồng do chính tay mình làm nên. Bởi để làm được một chiếc đèn lồng cũng cần nhiều công phu. Tre làm lồng đèn phải là tre già ngâm với nước muối 10 ngày để chống mối, mọt, sau đó phơi khô, vót mỏng tuỳ theo kích cỡ của loại đèn. Vải bọc phải là vải xoa hoặc lụa tơ tằm, có độ dai để khi căng không bị rách và người thợ căng vải cần có kỹ thuật để thẳng góc ở những đoạn cong. Phải mất 4 ngày từ khi vót nan cho đến khi vẽ, trang trí. Sản phẩm "Đèn lồng Hội An" đã được Chi cục Tiêu chuẩn - Đo lường chất lượng Quảng Nam công bố tiêu chuẩn chất lượng với 9 kiểu dáng. Bao gồm các đèn hình tròn, hình tỏi, hình kim cương, hình dù, hình thùng, hình quả đu đủ, trái bí và hình bánh ú... Kích cỡ trung bình 25x120cm; tre làm nan phải già 3 năm trở lên, thân thẳng, vỏ không bị trầy xước. Vải bọc là loại vải tốt, có độ co giãn. Thép khoá đèn trung bình 0,3 - 3mm. Vật liệu làm đèn phải được xử lý chống mối mọt, nấm mốc và được sơn bảo vệ.